Kishte vite, që në Gjalladek askush nuk këndonte një këngë të re. 4 kënduesit e tjerë shkruanin dhe rishkruanin për historitë e vjetra të Valbonës dhe Blerinës, si edhe për lavdinë e kahershme të Maleve të Bekuara. Ata këndonin e rikëndonin të njëjtat vargje të lashta për djemtë e paepur të Aleksandrit dhe për bujarinë e Kostandinit, madje kishte edhe nga ata që këndonin vargje për Sokolin:

“E bekuar këmbë e tij

Lule çel aty ku shkel;

Sokol Rrapi siç del dielli

I praruar dhe shtatlartë

Nëpër male si shqiponjat

Si dëborë mbi bredha t’bardhë

Lule çel aty ku shkel”

Ishte mëse i sigurt se dikur e pat dëgjuar të njëjtën këngë të kënduar disi më ndryshe: “Lule shkul aty ku shkel”, por nuk i kujtohej se nga kush edhe sikur dikush t’i vinte thikën e Aleksandrit në fyt dhe t’ia kërkonte. Mos kishte qenë Omeri? Ai e linte ndonjë profkë kur dilnin ndonjëherë mbrëmjeve dhe rrotullonin alga, zakonisht duke i treguar histori sesi Adriani kishte vrarë ndonjë hardhucë dhe kishte thënë se kishte vrarë një dragua. Pastaj pendohej se përse kishte folur, rrotullonte dhe një algë tjetër dhe të nesërmen zgjohej i tmerruar se mos Gjoni i tregonte njeriu se përse kishin folur një natë më parë. Gjoni i betohej se nuk kishte për t’i thënë gjë njeriu; vetëm Gjergjit, meqë ky ishte mik i ngushtë i gjithë kënduesve. Këtu, Omeri e humbiste toruan fare dhe zinte të dridhej nga sikleti. Njëherë, desh i mbeti në dorë, pasi humbi ndjenjat sepse kishte dy orë që u kishte mbaruar uji. Që aty, Gjoni u betua të mos i bënte më shaka të hidhura por, sigurisht, jeta e tij nuk kishte ndonjë gjë më të bukur sesa kaq. Nuk kishte as këngë të reja. 

Gjoni kishte mbështetur bërrylat mbi shkrimtore dhe mjekrën mbi duar dhe shikimin e kishte ngulitur në një pikë krejt të pakuptimtë në cep të kasolles, ku bënte hije një Dushk, të cilin thonin se Gjon Njëzetë-gjyshi e kishte gjetur rastësisht aty kur ishte shpërngulur në Gjall nga Pashrriku, këtu e 4 qindmote të kaluar. Gjon Babai i kishte thënë se, ai Dushk duhet të ishte me të vërtetë i mbinatyrshëm, pasi kur Gjon Katragjyshi kishte ardhur nga Pashrriku, në Gjalladek s’kish mbetur më asnjë pemë. 

Kur kishte qenë i vogël, Gjon Babai kishte qenë fort i duruar t’i mësonte si të thurte këngë, me të njëjtin përqëndrim si thuret një letër. Vargjet duhet t’i zgjidhte që të rridhnin veshit të ëmbla si muzikë, vetëm duke i lexuar me zë të lartë, pa qenë e nevojshme t’i këndoje si melodi. Për këtë arsye, kënduesit përdornin zakonisht rimën, një teknikë e të shkruajturit që kishte krijuar Gjon Njëzetë-gjyshi, ku rrokja e fundit e vargut të parë përkonte me rrokjen e fundit të vargut të tretë; ajo e vargut të dytë me atë të vargut të katërt, e kështu me radhë. Kjo lloj teknike tani përdorej nga të gjithë kënduesit, megjithatë Gjon Babai nuk e kishte patur fort përzemër. “Është përtaci”, i kish thënë ai Gjon birit 7 vjeç, një ditë tek e mësonte si zhvozhgej Dëllinja për të bërë me të letër. Dhe Gjoni s’i kishte fort qejf këngët me rima. 

Megjithatë, ai e kuptonte mirë fort se përse Omeri, Gjergji, Luani dhe Altini këndonin vetëm vargje me rimë. Ato bëheshin shpejt të famshme, sepse fisnorëve u ishte fiksuar në kokë ideja se rima është më e bukur dhe se që të gjesh rima duhet të jesh një këndues i zoti. Gjoni e dinte se, në fakt, rima ishte përtaci. Vështirësia e vërtetë qëndronte tek të shkruajturit vargje pa rimë, fjalët e të cilave të ishin aq të bukura e aq të qashtra, sa rridhnin si rrëketë pas rrebeshit fshikullues. Por, mendoi Gjoni, në fund të fundit asnjëri prej kënduesve nuk kishte kohë të mendohej gjatë për vargjet që do këndonte. Jeta e shpenguar, pa ndonjë ushqim më të qenësishëm se karkalecat dhe hardhucat, si edhe tymosja e përditshme e algave që rriteshin rrëzë liqeneve të tharë, bënin që ata të vdisnin shpejt. Prandaj për kënduesit, më e rëndësishme se vetë jeta ishte të shkruanin këngë të paharrueshme.

Gjoni kishte një vit që nuk po shkruante më asnjë këngë, aq më pak pastaj të shkruante një të paharrueshme. Kënga e tij e fundit, për Liridon Rrapin, Njëzetë-gjyshin e Sokol Rrapit, i cili kishte qenë i pari prijës i trimave të Maleve të Bekuara që vinte nga radhët e fisnorëve, u këndua aq shumë, saqë Sokoli shkoi vetë ta falenderonte, duke i çuar për dhuratë një vajzë nga Kaltëroshet më të mira, që të kalonte natën me Gjonin. Sokolit iu desh t’i nxirrte shoqëruesit e tij jashtë, që më në fund Gjoni t’ia shpjegonte troç atë që po përpiqej t’ia thoshte me këmbë e me duar, se Gjonit kishte kohë që s’i punonte më. 

-Po pse, sa mote ke ti?!, e kishte pyetur Sokoli me shikim mosbesues. 

-45,- i kishte thënë Gjoni, duke u kujdesur të mos shfaqte kurrfarë shprehie. 

-45!, – ia kishte bërë Sokoli duke tundur kokën më tepër sesa do ta kërkonte reagimi i zakonshëm i një njeriu që nuk u beson veshëve, – Gjon! Ti nuk tregon fare! Ti do jetosh shumë gjatë! Ja, këtu do jemi prapë!

Edhe pse me të vërtetë në paraqitje nuk e tregonte, trupi ia kishte dhënë prej kohësh shenjat paraprirëse të vdekjes Gjonit. Kishte dhembje therëse në veshka, urinonte shumë shpesh gjak dhe kyçet e këmbëve kishin filluar t’i fryheshin. Netët i kalonte pa gjumë dhe harronte shpesh: siç kishte harruar përshembull, se cili ishte ai këndues që ishte tallur me këngën e Sokolit, duke e bërë: “Lule shkul aty ku shkel”. 

Ja, kjo do të kishte qenë një ide e mrekullueshme për një këngë të paharrueshme, nëse t’i thurje vargje poshtëruese Sokolit dhe shokëve të tij të Pemësit nuk do të ishte e ndëshkueshme me vdekje. Jo se Gjoni kishte ndonjë dëshirë të pashembullt për të jetuar; gjithçka për të cilën druheshin kënduesit ishin jetët e nënave dhe motrave të tyre. Gjoni mendoi për të motrën, Jutbinën, të cilën kishte plot 5 mote pa e takuar. Jo ngaqë nuk e donte, as ngaqë nuk e merrte malli për të motrën e bukur dhe fjalëpakë, por sepse diçka përbrenda e thërriste të rrinte ulur aty, e shtynte si të ishte detyra e tij e fundit- sepse e tillë ishte- që të mendonte e stërmendonte derisa të shkruante një këngë me të vërtetë të paharrueshme, që nuk do të harrohej as kur emri i Gjonëve të ishte harruar përgjithmonë.

Vështroi Dushkun që mbante emrin e tij dhe vrau mendjen sesi ishte e mundur që një Dushk të dukej sikur kishte këngë më të gjalla për të kënduar, sesa gjithë kënduesit që njihte. Ai nuk para besonte te historirat që ishin trashëguar Gjon pas Gjoni, se Dushku i qëmotshëm ruante në hijen e tij kryelartë, me një tis fshehtësie, farën e përherëgjelbër të jetës. E vetmja histori të cilën Gjoni mund ta besonte, ishte po t’i thonin se Gjon Gjon Njëzetë-gjyshi kishte varrosur aty një vajzë, apo një burrë plak gërrmuq, dhe kishte pluguar me të një pleh të përshtatshëm, dhe Dushku kishte ngritur pak nga pak krye derisa kryet e tij ishin zgjeruar aq shumë, sa tani ndalonin plotësisht dritën të hynte në disa prej dritareve.

Ja, pikërisht këto mendime nuk po e linin më të shkruante ndonjë këngë për të qenë. Të shkruante çfarëdolloj kënge, mjaft që të kishte kuptim në botën e pabesueshme të përrallave me Ora e me Kulshedra që besonin fisnorët, dhe ata ta këndonin me zë të lartë në martesat e vajzave të virgjëra me burrat e çeliktë të Pemësit, duke pirë raki Dëllinje të bërë nga duart e mamasë së tij. 

Në fillimet, algat e frymëzonin të shkruante këngë edhe për Klaudion dhe Julion po t’i vinte rasti- djemtë e Sokolit me Mesilën, të cilëve këtë mot s’u kapte hunda poshtë, sepse sapo ishin ngritur që të dy në detyrë mes trimave t’et. Kurse tani, algat s’i bënin asgjë më shumë sesa ta linin pa gjumë, dhe t’i përshpejtonin procesin e mundimshëm të largimit nga kjo botë, pa ndonjë shpresë për ndonjë më të mirë. Rrotulloi një fletë, e ngjiti me rrëshirë, e vuri tek buza, trokiti strallin dhe e ndezi; ajri filloi të mbushej me aromën e rëndë, dikur trallisëse për Gjonin, të algës së përzier me aromën e rrëshirës së djegur. Pastaj trokiti strallin përsëri dhe dogji majën e drurit, duke u vendosur në pozicion për të shkruar, por mendja i fluturoi përsëri tjetërkund.

Kush në këtë Gjalladek ia kishte kënduar atë këngë për Sokolin?

Pikërisht kur ndjeu kokën t’i rëndonte dhe mendjen t’i mprehej aq shumë, saqë po ndiente çdo lëvizje mikroskopike të Dushkut duke parë hijen e tij në cepin e murit prej druri, dëgjoi disa hapa të afroheshin drejt kasolles së vet dhe, me të njëjtën forcë të dhunshme siç shkelnin dheun, i ranë edhe derës, e cila kërciti tre herë nga vjetërsia. 

-Hape derën!, – dëgjoi ai zërin e plotë të Sokol Dushkut, dhe heshtjen topitëse të shoqëruesve të tij.

Gjoni u ngrit ngadalë, dhe kur iu afrua derës së shtrembër dalloi mes plasave të dërrasave sytë me një shikim përqeshës, por njëherësh zhbirilues të drejtuesit të trimave të Maleve të Bekuara. Ai e ndoqi derën me sy si për të parë nëse kjo do të binte pikërisht teksa Gjoni po e hapte, dhe më pas drejtoi nga Gjoni një shikim të vëngër, si për t’i ndaluar paraprakisht shfaqjen e çfarëdolloj shenje familjariteti. 

-Do të vish me ne, – e urdhëroi Sokoli prerë dhe u kthye për të ikur, që Gjoni ta ndiqte. 

Kënduesi vendosi të bëjë një përçapje të fundit për të kuptuar se çfarë po ndodhte, duke zgjedhur të mos hidhte as edhe një hap më tutje. Sokoli ktheu kokën dhe, me përçmimin e një njeriu kur vret një hardhucë që përpiqet t’i shpëtojë, i tha:

– Kam ardhur vetë vetëm sepse kisha pak respekt për ty.

Më në fund, Gjonit iu kujtua. E kishte patur në majë të gjuhës gjithë këtë kohë, por kujtesa e dobësuar nga algat dhe nga qindra vargje të cilat nuk kishte patur kurrë dëshirë t’i këndonte, e kishte braktisur për ca kohë. Por tani, siç e kishte për zakon t’ia bënte herë pas here, pikërisht kur ishte tepër vonë, kujtesa iu kthye: këngën për Sokol Dushkun që shkulte lule kudo ku shkelte, ia kishte kënduar ai vetë Omerit, jo e anasjellta! Omeri e kishte tradhtuar.