Në fillim, pati dëgjuar një jehonë të largët që vinte e shuhej pa mbërritur aty, kështu që gjumi i amshueshëm e pati marrë sërish me vete pa mundur të shkoqiste se ç’thoshte ai zë hundor gruaje. Nuk e kishte kuptuar sa kohë kishte kaluar pas kësaj, kur kishte dëgjuar përsëri jehona zërash të largët grash dhe burrash, duke shqiptuar një tingëllim tepër të njohur, që ai e dinte se dikur e kishte ditur se ç’ishte, por gjithashtu e dinte se tashmë e kishte harruar. Ishte rrekur ta kujtonte për pak çaste, por gjumi dhe harresa qenë më të ëmbla se vetëdija. Kështu, kishte rënë përsëri në gjumë të thellë.

Këtë herë, iu duk sikur nuk kishte kaluar edhe aq shumë kohë. Tani ishin më të shumtë zërat që mërmërisnin. E përsërisnin shpesh fjalën me tingëllimin aq të njohur, që s’i kujtohej ç’përfaqësonte. Gjumi qe i ëmbël si kahera, por zhurma po bëhej e painjorueshme. Hapi sytë. Një dritë e bardhë feksi duke e detyruar ta mbronte shikimin me duar. Duart e tij qenë të rrudhura dhe të thata si ashklat e drurit. I kujtuan një pirg dërrasash të thata në një punishte të vjetër, të cilën gjithashtu e kishte njohur dikur, por tani jo më.

Shpejt, sytë iu mësuan me dritën. Pamja filloi t’i qartësohej dalëngadalë. Bardhësia e njëtrajtshme nuk dukej të kishte anë. Ndodhej i shtrirë mbi një si punë piedestali me një sipërfaqe të fortë prej guri. Një cohë e lehtë sateni të bardhë e mbulonte shtratin e tij të parehatshëm. Për ndonjë arsye, ishte i bindur se sapo të lëvizte, kockat do t’i krikëllonin, ja që nuk ndodhi kështu. Kyçet i ndjeu të njoma e të zhdërvjellëta. Duke dashur të prekte kufijtë e këtij vendi që dukej i papërmasë, rrëshkiti nëpër satenin e lëmueshëm për t’u lëshuar përtokë me gjithë të. Dyshemeja e bardhë prej vinili qe e fortë, por lehtësia e papritur e trupit të vet ia zbuti rënien. U ngrit në këmbë dhe provoi të ecte. Fatmirësisht, këtë nuk e kishte harruar. Edhe pse kishte duar prej të moshuari, madje mund të thoshte se pikërisht ngaqë kishte duar prej të moshuari, ishte druajtur se mos, për nga aftësitë psikomotore, ishte kthyer në një foshnje. Por e vërteta ishte se ndihej si ndonjë riosh, i palodhur dhe i pamposhtshëm.

Ndërsa vetëdija po i zhvoshkej prej përgjumjes, filloi të shquante mes qindra zërave të largët fjalë të tjera që i ndërmendën ndjesi të njohura më parë, ndonëse nuk e përcaktonte dot përse, ku, apo kur i kishte përjetuar.

“Rrotulloi një fletë, e ngjiti me rrëshirë, e vuri tek buza, trokiti strallin dhe e ndezi; ajri filloi të mbushej me aromën e rëndë, dikur trallisëse për të, të algës së përzier me aromën e rrëshirës së djegur…”

U përpoq ta kujtonte se kur kishte dredhur ndonjëherë alga, por më kot. A mund të rrotulloje alga për t’i ndezur ato si cigare? Sikur s’i dukej e mundshme. Cigaret ama, i kujtoheshin mirë. I ndizte njëra pas tjetrës në një dhomë të rrumbullakët ngjyrë blu, duke parë shtëllungat tek zbardhnin për pak ajrin mbytës të dhomës si re të vockla dëshpërimi.

I kapi veshi të tjera fjalë të njohura, që rrëfenin të tjera çaste me siguri domethënëse, edhe pse të palokalizueshme mes mjegullnajës së përshtypjeve të pashkak që përbënin kujtimet e tij.

“Njerëzit e mi kanë defektet e tyre dhe unë të tyret po ashtu. Askund nuk bëhemi më tepër njësh sesa në një avion Boeing drejt Tiranës…”, dhe pas kësaj, prapë ajo fjala me tingëllimin e njohur. Më në fund, u kujtua. Nuk ishte ndonjë fjalë e përgjithshme, por një emër i përveçëm: “Arbër Mili”. Por për be, nuk arrinte ta kujtonte se kush ishte Arbër Mili. Ama, një gjë e dinte me siguri: ai emër nuk lidhej me kujtime shumë të mira, sepse një ndjesi e keqe ia pështjelloi arsyetimin.

Iu duk se kishte ecur shumë, e megjithatë kur ktheu kokën, pa se piedestali i tij i bardhë ishte akoma vetëm një hap larg tij. Ia nguli sytë platformës së mermertë kuboidike dhe bëri të ecte, por pa se prapëseprapë, nuk mundej t’i largohej dot as edhe një milimetër. Po ecte në vend.

I zhgënjyer, u ul buzë piedestalit dhe ia nguli sytë një pike imagjinare në mes të asgjësë së bardhë. Sikur ndokush t’i kishte heshtur me pult, jehona gumëzhitëse e zërave të largët u shua dhe pllakosi heshtja. Iu kujtua vetja i ulur në një tavolinë pune pranë dritares që ndodhej mbi një kryqëzim trafiku gjithë zhurma borish dhe hungërima motorësh të vjetër, me një përqëndrim manik, krejtësisht i shurdhët ndaj zallamahisë së qytetit, duke mbushur njëra pas tjetrës dhjetëra faqe të bardha në ekranin me logo Hewlett-Packard. Se çfarë shkruante aty, kjo nuk i kujtohej, por e dinte shumë mirë se bebet e syve i kishte të zmadhuara dhe duart i dridheshin, ndërsa kurrizi i kërrusej gjithmonë e më shumë, a thua pa e kuptuar po rrekej të hynte brenda ekranit. Preku me dorë rruazën e zverkut dhe vuri re se e kishte me të vërtetë goxha më të dalë se të tjerat.

Ndjeu një zhurmë të rëndë hapash që afroheshin. Një këmbë e zbathur, e madhe, me gishtërinj të hollë dhe të gjatë çau bardhësinë. Këmba i paraprinte një gruaje të stërmadhe, me shpatullat dhe legenin në gjerësinë e një tavoline shkrimi dhe flokë të verdhë gjithë volum, ku nuk lëvizte as qimja. Gjigantes iu desh të kërkonte gjatë me sy për ta gjetur plakun e ulur përtokë. Si e gjeti, i dha një buzëqeshje që i kalli datën. Me cepat e buzëve që po zgjateshin aq shumë anash saqë desh i prekën tëmthat, buzëqeshja e saj zbardhi rreth njëqind dhëmbë të vegjël.

Pastaj, buzët iu rrudhën prapë në vend dhe koka madhoshe me sytë kokërdhokë të dalë filloi të ulej ngadalë drejt tij. Plaku bëri të ngrihej që të ikte me vrap, por këmbët nuk iu përgjigjën. Deshi të ulëriste, por nga kordat nuk i doli asnjë tingull. A thua ishte i aftë të fliste, apo kishte qenë kurdoherë memec? Iriset e kafta të gjigantes u afruan duke qëndruar vetëm pak centrimetra larg hundës së plakut. Ajo gati sa s’e shqeu fundin ngjyrë vishnjë që kishte veshur teksa përpiqej të ulej këmbëkryq përballë tij. Në fund, ia doli që të rehatohej pa ndonjë dëm të madh, përveçse fundi iu ngrit duke shfaqur mu përballë fytyrës imëcake të plakut pamjen e qartë të brekëve të saj të stërmëdha me pika bojëqielli.

Gruaja e hetoi plakun gjatë, sikur po përpiqej të kujtonte nëse kishte ardhur tek njeriu i duhur. Pas kësaj, rrëmoi xhepin e bollshëm të xhaketës së saj dhe nxori që aty një bllok të zi me shirit të kuq, me të cilin kishte shenjuar dy faqe tërë shkarravina, që filloi t’i lexonte duke i ndjekur me gisht. Plaku ishte i sigurtë se, edhe sikur të mos ishte duke e lexuar bllokun kokëposhtë, prapëseprapë nuk kishte për të marrë vesh gjë se ç’ishte shkruajtur aty, dhe kjo jo ngaqë nuk i kujtohej gjë prej gjëje nga gjuha.

Si i këqyri gjatë shënimet në alfabetin e saj të çuditshëm, gruaja mori frymë thellë dhe, me një buzëqeshje ca më pak të ethshme se ajo e para, tha

– Përshëndetje, zotëri. Unë jam Mamica, ministria e të famshmëve.

Mamica zgjati pëllëmbën e saj si pallaskë dhe plaku, pa u kujtuar ç’mund të bënte tjetër në kësi rastesh kur frika përzihej me kurreshtjen, zgjati edhe ai dorën duke kapur gishtin e saj tregues dhe u përpoq ta tundte atë me të gjitha forcat, por pa ia dalë. Gruaja e tërhoqi dorën shpejt, duke nxjerrë nga xhepi tjetër një farsoletë me të cilën fshiu gishtin që ia kishin prekur, me një buzëqeshje të shtirur që përpiqej të kompensonte fyerjen që po shkaktonte tek plaku ky veprim, edhe pse këtij nuk kishte si t’i kujtohej nga buronte ligështia që i ngjalli ky gjest.

-Me siguri, duhet të jesh shumë i hutuar, tani. Por mos ki frikë, – tha Mamica dhe kokërdhokët e saj të dalë iu afruan akoma më shumë plakut, duke ia shtënë këtë herë frikën me tërë mend, – Prandaj kam ardhur këtu. Më duhet të zbres një milionë shkallë për të ardhur këtu, ta dish. Por kjo është më e pakta që mund të bëjë një ministre e të famshmëve, një sakrificë e vogël që shpirtërat e saj të turbulluar ta gjëjnë sa më shpejt paqen…

Si tha këtë, ministria psherëtiu gjatë duke e lëshuar kokën mënjanë, për të lënë të kuptohej se kjo e fundit qe veçanërisht e vështirë. Megjithatë, plaku nuk ua vuri veshin ankesave të saj vetëmëshiruese. Një fjalë e Mamicës ia kishte tërhequr vëmendjen më shumë se të tjerat: “shpirtërat”. U rrek ta kujtonte me çfarë mund të kishte lidhje trazimi që i kishte shkaktuar kjo fjalë, megjithatë edhe këtë herë, si herët e tjera, qe punë pa shpërblim. Ministria si duket e njohu konfuzionin në fytyrën e plakut, se zgjati dorën për ta prekur lehtë në sup sikur po shtypte ndonjë buton. Pas kësaj, nxori përsëri farsoletën dhe e pastroi gishtin tërë nervozizëm, sigurisht kjo përsëri shoqëruar nga një buzëqeshje e shtirur. Për ndonjë arsye, plaku ndjeu se tani duhej të fliste.

-Çfarë…çfarë do të thuash me shpirtëra? – e pyeti ai, duke u trembur kur ndjeu luhatjet e pakontrolluara të zërit të vet.

Mamica i hodhi një vështrim tërë keqardhje, që e shprehnin më së shumti vetullat e saj të holla, të cilat uleshin dhe ngriheshin në një koreografi monotone.

-Ti je një shpirt që ka jetuar dikur në botën e të gjallëve. Një shpirt i bukur, plot me ëndrra. Je përpjekur t’i vësh ato në jetë sa ke qenë gjallë, por për ndonjë arsye apo një tjetër, nuk ke mundur t’i korrësh frutat e shijshme të punës tënde të palodhur, të papaguar dhe mbi të gjitha, të pavlerësuar.

Plaku psherëtiu. Pra, dikur kishte qenë gjallë, kurse tani jo më. Që e dinte se kjo nuk ishte diçka e mirë, e dinte. Por se përse kjo, këtë nuk mundej ta thoshte. Pamundësia për t’i kuptuar gjërat po bëhej e bezdisshme për plakun, por vendosi të mos e linte gruan gjigante të ikte pa ia sqaruar pikëpyetjet e veta.

-Po ata zërat… të kujt janë?

Mamica siç dukej u ndërgjegjësua befas se brekët e saj me pika bojëqielli ishin në ekspozitor, sepse ndryshoi befas pozicion duke u ulur mbi thembrat, dhe plaku u ndje menjëherë disi më pak i turbulluar.

-Ata janë zërat e të gjallëve që e zgjuan shpirtin tënd nga harresa. Është në natyrën e shpirtit tënd që të tërhiqet nga vëmendja, kështu që kur dikush përmend emrin tënd, shpirti yt del vetiu nga gjumi i amshueshëm.

-Emrin…, – plaku shtangu dhe zuri të fërkonte ballin me dorë. E kishte në majë të gjuhës, megjithatë për ndonjë arsye nuk e nyjëtonte dot emrin e tij.

-Po po, ka qenë përmendja e emrit tënd ajo që të ka zgjuar. Në botën e të gjallëve, njerëzit janë kujtuar për ty dhe po të përmendin shpesh këto kohë. Prandaj edhe ti me siguri ke dëgjuar sot një mizëri zërash të panjohur.

Një ndjenjë e mirë e pushtoi plakun, edhe pse nuk arrinte ta shpjegonte përse këto fjalë e bënë të ndihej befas aq dashamirës ndaj Mamicës gjigante. Por ndryshe nga herët e tjera, këtë herë vendosi të mjaftohej me dijeninë e thjeshtë se fakti që kishte të tjerë që flisnin për të e bënte mjegullnajën e të gjitha gjërave që nuk arrinte t’i kuptonte më të përballueshme. Pa e kuptuar, vuri buzën në gaz.

Mamica nxori përsëri bllokun dhe diçka shkruajti. Stilolapsi tundej lart e poshtë pa ndonjë motiv të dallueshëm. Plaku filloi të mendonte se shkarravinat e Mamicës nuk kishin ndonjë lloj sistemi, ishin vetëm shenja impulsive të rastit përmes të cilave më vonë ajo i kujtonte vetes se çfarë kishte qenë duke menduar në një çast të caktuar. Njësoj si fjalët pa kontekst që i vinin atij prej zërave të largët, ato s’qenë veçse aluzione përvojash të mëparshme që, edhe pse ishte e pamundur t’i rijetoje, e kryenin detyrën për të risjellë në mendje gjëra të rëndësishme. Plaku tashmë ishte i bindur se, cilado të ishte arsyeja, harresa ishte diçka e tmerrshme.

Dhe qe pikërisht në këtë çast kur emri që kishte dëgjuar të përsëritej disa herë iu kujtua përsëri. “Arbër Mili”. Ky duhet të ishte emri i tij! Megjithatë, për ndonjë arsye që s’e dinte, sapo e kujtoi emrin ndjeu t’i rikthehej përsëri turbullimi që kishte ndier deri pak më parë.

-Arbër Mili jam unë, apo jo? – pyeti plaku duke vendosur dorën tek kraharori për të treguar veten.

Ky gjest e bëri Mamicën ta shikonte gjithë adhurim, si të ishte ndonjë fëmijë që sapo kishte mësuar të tregonte veten me dorë. Në shumë mënyra, i tillë ishte, ndonëse kyçet i kishte të gungëta nga artriti.

-Jo jo. Ai nuk është emri yt, – u përgjigj Mamica e bindur, duke e lënë plakun të shushatur.

Plakut nuk i kujtohej të kishte dëgjuar ndonjë emër tjetër, veç atij të Arbër Milit. Në fakt, kishte qenë ky emri që e kishte zgjuar nga gjumi. E pushtoi pasiguria. Mos kishte ndonjë ngatërresë? Mos shpirtërat e gjallë kishin qenë duke thërritur ndonjë shpirt tjetër dhe ai ishte përgjigjur krejt gabimisht, i shtyrë nga dëshira e madhe që të tjerët ta thërrisnin?

-Ai është emri i dikujt që ke njohur, – vijoi Mamica, e cila duhej të kishte ndonjë veti telepatike, – edhe ai është këtu, me ne, por jo në katet e sipërme. Por kjo nuk ka rëndësi. Emri yt nuk është ky. Mundohu ta kujtosh. Nuk mund të ta them pa e kujtuar vetë. Do të ishte tragjike…

-Ç’do të thuash me tragjike?

-Epo, gjëra të tmerrshme kanë ndodhur kur një shpirti i është thënë emri përpara kohe. Emri është një shenjë shumë domethënëse për vetëdijen, mund të jetë i rrezikshëm nëse ti nuk je gati për t’i përballuar skizmat që vijnë bashkë me të.

-E përse të mos jem gati?!, – pyeti plaku, i cili sado po përpiqej, nuk po ia dilte të sillte ndërmend nëse kishte dëgjuar ndonjë emër tjetër.

-Po ja, fakti që nuk e kujton dot akoma emrin tënd, duhet të mjaftojë për ta kuptuar përsenë. Mendohu pak, përse një shpirt nuk do të donte ta kujtonte emrin e vet?

-Sepse e kanë harruar të tjerët?

-Sepse e ka harruar veten, me anët e veta të mira dhe ato më rrënqethëset. Dhe më beso kur të them se në këtë ministri çfarë nuk shikojmë, sa i takon anëve të errëta të një shpirti…

Ministria tingëllonte më pak e ngeshme se në fillim. Siç dukej, po i vinte koha për të shkuar ndokund tjetër. Plaku e kuptoi këtë dhe filloi të nervozohej. Kishte kaq shumë pyetje për t’i bërë, por nuk dinte nga t’ia fillonte.

-Mos u shqetëso për kohën, – i tha Mamica me një ton të sigurtë, – do të kemi kohë plot për t’i kujtuar që të gjitha. Do të takohemi bashkë herë pas here për këtë qëllim. Do të jetë një lloj terapie – nëse kjo fjalë të kujton ndonjë gjë – ndonëse unë për të thënë të vërtetën terapiste nuk jam, jam ministre, por kjo ministria ime është pakëz më delikate nga të tjerat, përveç kësaj unë i luaj vetë të gjitha rolet në këtë ministri, ndaj mund ta kuptosh se…

-Përse po më përmendin njerëzit? – pyeti plaku duke e ndërprerë dërdëllitjen e saj përndryshe të pandalshme.

-Nuk di në duhet të ta them tani, por kam përshtypjen se gjithsesi do t’i biesh në të vetë, ngaqë mendimet i ke mjaft të artikuluara, madje më duhet të të komplimentoj për këtë. Jo më kot njerëzit kanë filluar të të përmendin. Ke një fjalor të pasur dhe je një shpirt shumë lirik, me të vërtetë. Të bëjnë përshtypje ca detaje që të tjerët as që i vënë re. Si përshembull mbathjet e mia me pika bojëqielli. Me të vërtetë i vëmendshëm!

Plaku vrau mendjen nëse Mamica po ia lexonte mendimet edhe tani kur po thoshte me vete se mbathjet e saj ishte e pamundur të mos i shikoje, apo nëse mund ta bënte këtë vetëm kur nuk ishte duke folur, çka do të shpjegonte heshtjet e saj të shkurtëra por të paduruara.

-E shikon, sa i vëmendshëm? Edhe pse s’isha plotësisht e përqëndruar të t’i dëgjoja mendimet ngaqë isha përfshirë në analizën time mbi vëmendjen tënde prej shkrimtari, e kuptova se po vrisje mendjen nëse ndonjëherë e qep gojën ngaqë dua të mbaj vesh. Dhe pikërisht kështu është. Po të mos ishte për aftësinë që kam për të lexuar mendime, nuk do ta qepja gojën kurrë. Çdo gjë e mirë e ka edhe të keqen e vet. Por jo më kot jam ministre e kësaj ministrie. Më lejo të të them me modesti se, nuk mund të kishte një ministre më të përkryer për këta shpirtra që nuk do të ngopeshin kurrë duke folur për veten, për veten, vetëm për veten…

Dhe ndërsa plaku nuk kishte nevojë t’ia lexonte mendimet Mamicës ngaqë ajo i thoshte të gjitha me zë të lartë, u përhumb në përsiatje mbi të kaluarën e vet prej të gjalli kur, siç dukej, ishte rrekur pa sukses të bëhej i njohur si shkrimtar. Ja pra, ç’kishin qenë fjalët që i kujtohej të shtypte rrëmbyeshëm në tastierën e kompjuterit Hewlett-Packard, për t’i lexuar më pas të nesërmen gjithë qortim për mungesën e natyralitetit në të shprehur në disa vende, e megjithatë shpresëplotë se diçka e mirë do të dilte prej tyre, mjaftonte të kishte këmbëngulje dhe pasion përvëlues për shkrimin, siç e kishte babai i tij marangoz për të lëmuar drurin e verdhë të ahut, edhe pse ia mbushte punishten plot me pluhur dhe ia thante fytin keqas. Historitë e njohura, por të pabesueshme që tregonin zërat e largët ishin në fakt, histori që i kishte trilluar ai. Algat e liqeneve nuk mund t’i tymosje, në të vërtetë, por personazhi i tij ishte i varur prej tyre.

Plaku u ngrit në këmbë instinktivisht dhe zuri të ecte. Vuri re se tani ndihej më i rëndë. Mamica e ndoqi me sy dhe, si pa që ai nuk po ndalonte, u ngrit në këmbë për ta ndjekur. Legeni i saj 1.2-metërsh u gjend përbri kokës së tij të vogël dhe të mendueshme dhe e shoqëroi në ecjen e tij të ngadaltë. Kur plaku ktheu kokën, piedestali kishte mbetur pas. Kujtesa i kishte dhënë liri. Por mjegulla e dendur e bardhësisë nuk kishte anë.

-Unë doja të bëhesha shkrimtar, kurse babain e kisha marangoz. Por përse nuk u bëra dot shkrimtar?

Për aq pak kohë sa kishte kaluar me Mamicën, e kishte fituar shpejt zakonin e saj të të menduarit me zë të lartë. Ose më mirë, ishte një shenjë mirësjelljeje nga ana e tij, që ministria të mos mbetej e vetme në çuçuritjet e saja. Si të thuash, po i hapte edhe ai të gjitha letrat mbi tavolinë.

Dhe ja si iu shfaq kujtimi tjetër nga koha prej të gjalli: ishte në një dhomë të rrumbullakët, të lyer me bojë blu, me mobilje të rënda druri qershie nga ai ngjyrë vishnjë. Ai dhe katër burra të tjerë, që të pestë të kollarisur, me puro, këqyrnin me vëmendje tufën e letrave që u kishin rënë në atë dorë, duke i hedhur herë pas here njëri-tjetrit vështrime sa përqeshëse, as edhe solidarizuese. Si e pa që asnjëri nuk po vendoste të hidhte ndonjë letër, ngriti gotën e konjakut me fund dhe me një ton autoritar, njoftoi lëvizjen e tij të radhës:

-Dy katra!

Dy katrat, njëra spathi dhe tjetra lule, u dhanë triumfuese mbi kolorin nga dhjeta deri tek asi, që e kishte përdorur pak më parë për të marrë dorën si fishekun e fundit. Letra më e madhe që i mbetej pas kësaj, ishte një shtatë.

Gajasja lozonjare e Mamicës çau tymnajën mbytëse të purove në dhomën të lyer me bojë blu. I bezdisur, plaku e pyeti ç’e kishte bërë për të qeshur.

-Nuk ke qenë ndonjëherë i zoti me lojërat e fatit, – iu përgjigj ministria.

-Dhe kjo na qenka një arsye për të qeshur?!

-Me fatin e keq nuk mund të bësh tjetër, veçse të qeshësh.

Plaku iu rikthye kujtimit. Përballë tij në tavolinë ishte një burrë i pashëm rreth të tridhjetave, me flokë të zinj të dendur dhe këmishë të bardhë, të hekurosur me kujdes. Ndryshe nga të tjerët, ai nuk po përpiqej të luante ndonjë bllof, madje dukej mjaft indiferent ndaj lojës, por megjithatë dukej se po përpiqej të tregohej i sjellshëm. Sigurisht, i pari që doli nga loja qe pikërisht ai. Edhe pse jo ndonjë fans i murlanit, fitorja ia ndezi një nënqeshje të lehtë dhe në faqet e tij u shfaqen dy gropëza që e bënin të dukej akoma më i pashëm. Nuk e dinte përse, por pikërisht në këtë çast plaku ndjeu një lloj xhelozie.

-Kush është njëshi, njëshi…?!, – ulëriti njëri nga lojtarët e tjerë, duke e ngritur dorën në ajër që fituesi t’ia tokte. Ky ngurroi, por pastaj ia preku dorën lehtë, sa për të thënë.

Ndjeu inat. Përse duhej të sillej me kaq shumë përçmim ndaj atyre që e lavdëronin, kur qenë mbledhur për t’u argëtuar duke luajtur një lojë të thjeshtë si murlani?! Përgjigjen e mori shpejt.

-Burrat e vërtetë luajnë poker, ju kam thënë, – tha burri arrogant, pa denjuar t’ia hidhte sytë asnjërit.

Inati iu kthye në urrejtje.

-Burrat nuk merren me lojëra, – iu hakërrye, duke ndier gjakun t’i vërshonte nëpër qafë.

Burri ia nguli sytë i habitur. I thërriti në emër, por plaku s’mundi ta shquajë emrin me të cilin i ishte drejtuar. Të tjerat i dëgjoi

-.…nuk ka nevojë ta marrësh kaq personale.

-E marr që çke me të, sepse dalim për qejf, kurse ti na e prish qejfin gjithmonë.

-Gjithmonë?!- shtangu burri i pashëm duke ngritur supet, teksa kërkonte me sy konfirmimin e lojtarëve të tjerë dhe e mori.

-Po po. Përherë me të njëjtat ankesa se duhet të luajmë poker, medemek si burrat. Ne luajmë për t’u argëtuar, nuk jemi bixhozxhi, si ca e ca…

Edhe pse gjaku i kishte hipur në kokë, plaku e kuptoi se e kishte tepruar ca me fjalët. Të gjithë në tavolinë ia kishin ngulur sytë. Burri i pashëm shtrëngoi nofullat, pastaj u ngrit nga karrigia me një ngathtësi të qëllimshme, dhe iu afrua plakut duke u përkulur drejt tij aq shumë saqë mund t’ia ndjente dihatjet e rënda. Shikimin e kishte të përflakur. Plaku u gëlltit. Me një vetëpërmbajtje që premtonte të thyhej nga çasti në çast, burri i tha:

Ndjeu dorën e rëndë të Mamicës ta shkundte fort në supet. Ngaqë i erdhi fare papritur, desh u rrëzua. E kishte shkëputur nga kujtimi pikërisht në çastin kulmor, kur më në fund do të mësonte arsyen përse ai burrë i ngjallte aq shumë ndjenja hakmarrëse. Deshi të hynte përsëri në kujtim, por toni i rreptë i ministres e pengoi përsëri.

-Mos, se do të pendohesh!

Plaku turfulloi dhe i ndali hapat. Deshi t’i hakërrehej keqas, por për këtë do t’i duhej të tejkalonte fillimisht frikën se ajo mund t’ia shukte të gjitha kockat me një dorë. Mori frymë thellë disa herë. Në mes të mjegullnajës së bardhë, ajri qe aq i pastër sa gati-gati të çante hundën.

-Kush ishte ai? – pyeti prerë.

-Do ta marrësh vesh më vonë. Mos u ngut. Nuk je gati.

Ktheu kokën; edhe pse kishte mundur të largohej ca prej saj, platforma e bardhë kishte ngecur përsëri në vend. Nëse nuk e kujtonte se çfarë i kishte thënë burri, nuk do të mund të largohej dot më shumë. U ndje si një i burgosur. Për sa kohë nuk ia fshihte dot mendimet e veta Mamicës, nuk do të mundej të kujtonte. I ndali hapat që nuk e çonin kund. Të pasmet e Mamicës e ndalën gjithashtu përdredhjen e tyre të stisur, edhe pse të hirshme. 

Plaku mori frymë thellë dhe, pasi qëndroi për pak çaste, iu turr këmbës së djathtë të Mamicës duke e mbështjellë pulpën e saj me krahët e veta të vogla. Mamica kërceu përpjetë nga trembja dhe filloi ta shkundte këmbën në mënyrë të pakontrolluar si të kishte parë ndonjë insekt, por plaku e kishte shtrënguar fort dhe ishte i vendosur të mos e hidhnin tutje. Ndërsa thërriste që ta ndihmonin, gruaja filloi të kërkonte nëpër xhepa farsoletën e saj por, pasi nga nervozizmi kjo i ra nga xhepi, u ul për ta marrë duke u penguar me këmbët e veta dhe duke u rrëzuar shakull përtokë, ndërsa plaku ndjeu t’i plasej shpina mbi dysheme dhe pulpën gjigande t’i binte përsipër duke e shtypur si pelte.

U gjend përsëri në dhomën ngjyrë blu. Së bashku me tymin e purove, iu rikthye shpejt edhe frika që e kishte shoqëruar në ato çaste. Shikimi i përflakur i burrit të pashëm u afrua drejt tij ngadalë, me një ngathtësi të qëllimshme. Pastaj, kur ai iu afrua aq shumë saqë mundej t’ia nuhaste dihatjet e rënda, i tha me një ton të vetëpërmbajtur por kanosës:

-Unë e di ku e ke inatin me mua. Por ne jemi këtu për t’u argëtuar, siç e the dhe vetë, apo jo?

Mamica u ngrit mundueshëm mbi bërryla dhe kapi copën e farsoletës gjithë triumf. Me të, filloi ta fërkonte pulpën në mënyrë të pakontrolluar, duke pëshpëritur fjalë gjysmake për të qetësuar veten. Plaku kishte mbetur i shtrirë përtokë, me duar e këmbë të hapura dhe shikimin e ngulur mes bardhësisë boshe.

-Nëse ke diçka tjetër për të folur, takohemi bashkë tjetër herë, – i tha burri me nënqeshjen tepër familjare për urrejtjen e plakut.

Gropat në faqe, këmisha e bardhë dhe e hekurosur, mirësjellja gjithë shpërfillje dhe të folurit pa asnjë gabim, e bënin burrin të dukej shumë i fismë.

-Dhe unë ta sqaroj përsëri, sa herë të duash, arsyen përse unë vendosa që të mos i botoj romanet e tua.

Mamica ia dha një këlthitjeje të papërmbajtur. Siç duket, më në fund kishte arritur të kthjellohej dhe e kishte kuptuar planin e plakut. Por qe vonë; plaku tashmë ishte kujtuar.

Burri që kishte përballë në kujtimin e tij, ishte Arbër Mili. Ngaqë vetë i pëlqente të shkruante kurse Arbrit i pëlqente të lexonte, gjatë viteve të gjimnazit ishin bërë shumë të afërt, pavarësisht faktit se Arbri ishte i biri i një studiuesi të njohur kurse ai, djali i babait të vet. Kur Arbri më pas kishte shkuar të studionte jashtë, i kishte shkëputur shpejt marrëdhëniet me djalin e marangozit. Kurse ai kishte hapur një sallon ku ekspozonte mobiliet e të atit, i cili nuk i zgjati shumë ngaqë babain e tij e mundi herët artriti. Pas kësaj, jeta nuk ishte treguar shumë e mirë me të. I vetmuar nga natyra dhe me pak para nëpër xhepa, i ishte dhënë shpejt varësisë ndaj alkoolit por akoma më shumë hashashit, sepse ky i dukej se e ndihmonte të përqëndrohej teksa shkruante romanet e tij me krijesa fantastike, i bindur se këto po të botoheshin do të kishin sukses të menjëhershëm, mëngjeseve pasi kthehej nga puna si recepsionist nate në një hotel.

Pasi kishte mbaruar studimet, Arbri ishte kthyer përsëri në Shqipëri dhe kishte hapur një shtëpi botuese e cila kishte gjetur shpejt vendin e vet në treg. Ndryshe nga kolegët e vet, Arbrit nuk i kishte ardhur turp ta reklamonte hapur se përzgjidhte shkrimtarë bashkëkohorë veprat e të cilëve përqëndroheshin më tepër tek ndodhitë sesa tek stili, nga ata që pëlqeheshin veçanërisht nga të rinjtë dhe nuk honepseshin prej brezit më të shkuar, që i kishin pikë të dobët shkrimtarët dhe botuesit që e merrnin veten shumë seriozisht.

Për të, ky kishte qenë një lajm i shkëlqyer. I ishte krijuar përshtypja se, botuesit që kishte takuar deri atëherë, e kishin paragjykuar për shkak të natyrës lineare të rrëfimeve të tij. Duhej të shkonte ta takonte shokun e tij të vjetër. Me siguri, së paku për hir të kohëve të vjetra, Arbri do të pranonte t’ia botonte romanet. I kishte shkruajtur, dhe miku i tij i vjetër ishte treguar mjaft i sjellshëm për të lënë një takim me të. Kur ishin takuar, Arbri e kishte përshëndetur me përzemërsi, dhe kishin biseduar gjatë për kujtimet e kohëve kur pinin hashash fshehurazi në tualetin e shkollës, ndërsa vajzat e klasës i ruanin.

Për ca kohë, u duk se miqësia e tyre po i rikthehej lavdisë së dikurshme. Pas takimit të parë, Arbri e kishte ftuar në një festë të vogël mes shokësh në apartamentin e tij që zinte një kat të tërë të një pallati trekatësh mbi një kodër. Më pas, shkrimtari aspirues kishte organizuar lojëra me letra në sallonin ku ekspozoheshin mobiljet hijerënda të babait, ku e kishte ftuar edhe botuesin e ri. E megjithatë, afrimiteti i rifituar me Arbrin nuk dukej se po e ndihmonte kauzën e tij më të rëndësishme. Sa herë e çonte bisedën tek botimi i romaneve kinse rastësisht, Arbri dukej i përgatitur me arsye të reja përse nuk kishte mundur që t’i lexonte ato, dhe se fatkeqësisht i duhej ta shtynte leximin për muajin tjetër, sa të mbyllte botimin e një kolane të njohur romanesh, ose një botim të financuar nga shteti, ose një panair, ose redaktimin e një romani të një autori të ri shumë të talentuar, ose një palë pushime shumë të nevojshme në Azi. Në të gjitha rastet, ai kishte bërë sikur e kishte besuar, edhe pse thellë-thellë e kishte ditur qysh në fillim se romanet e veta s’kishin për ta parë dritën e botimit as nga shtypshkronja e shokut të shkollës. Pasigurive fillestare për cilësinë e romaneve të vet ua kishte zënë shpejt vendin mllefi ndaj Arbër Milit.  

Një pikë e madhe uji iu pllaqurit mbi ballë. Kur u vetëdijësua, pa fytyrën e Mamicës të varur mbi trupin e tij, duke qarë me dënesë. U ngrit me kujdes që ajo të mos e dëgjonte. Eci ngadalë edhe disa hapa më tutje dhe pastaj, kur iu duk se qe mjaftueshëm larg prej kapjes së saj fatale, u turr me vrap pa asnjë ide se ku do të shkonte, me këmbët e zbathura që i kërcisnin mbi dyshemenë e lëmuar. Për metra të tërë iu duk se nuk po shkonte askund. Mjegulla e paanë të rrënqethte mishin kur ishe duke u përpjekur t’i shpëtoje një gjigandeje. Shpejt, hapa të rëndë filluan të trandnin mjegullën që kishte lënë pas. Përbindëshi qe zgjuar.

Por kjo ishte dita e tij, dita kur qe bërë më në fund i famshëm. Përballë iu shfaq si prej hiçit një shkallare spirale që zbriste prej lartësive të mjegullta drejt thellësive që s’t’i kapte syri. Arbri ishte në të njëjtin vend, veçse jo në katet e sipërme, i kishte thënë Mamica. Pa e menduar dy herë, u hodh në humnerën mes spirales së shkallëve.

Në fillim, rënia qe e ëmbël si një ëndërr pa gravitet. Pastaj, spazma të shpeshta ajri filluan t’ia shkundnin trupin me forcë sa andej-këtej ndërsa vendin e mjegullës së bardhë filloi ta zinte errësira. Qe një rënie e gjatë dhe drithëruese, që mendoi se nuk do të ndalonte kurrë.

Sa s’iu thyen brinjët, kur u përplas mbi betonin e ftohtë. U ngrit me vështirësi për të mbajtur ekuilibrin, por ajo që e priste ishte akoma më e dhimbshme. Dëgjoi kockat t’i kërkëllinin. Qafa iu rëndua befas sikur i kishin hedhur ndonjë peshë të rëndë mbi supe dhe nyja në zverk i theri keqas. Gjunjët iu prenë. Pa mundur ta përmbante veten për të mos rënkuar, u lëshua përtokë duke u përpjekur t’i shtrinte këmbët që të mos peshonte mbi gjunjët e pezmatuara.

Rrotull nuk dukej asgjë, veç një pellgu të vogël uji që nuk dallohej nga pikonte. Mbase ishin lotët e Mamicës, mendoi. Vendi ishte i mbushur me tym të dendur që të bënte të kolliteshe dhe të pengonte të shikoje. Në përpjekie për të eksploruar terrenin e ri, u zvarrit mbi bërryla. Edhe krahët i dhimbnin, e megjithatë e shtyu veten që të lëvizte duke shtrënguar fort nofullat. Si u rrotullua ca thuajse në të njëjtën pikë pa gjetur asgjë, nuk kishte ç’të bënte tjetër veçse të pushonte.

Kujtimi i dhembjes ishte i vetmi që nuk e kishte lënë ndonjëherë, mbase ngaqë ishte më i fundit që kishte nga koha kur ishte gjallë. Kishte vdekur i moshuar, i munduar nga problemet e shumta me kockat, mushkëritë dhe hipertensionin. Por më i rëndë se këto kishte qenë në ditët e fundit të jetës së tij zhgënjimi ndaj të atit që e kishte bërë të besonte se, nëse mundohej shumë, dikur-dikur kishte për t’iu shpërblyer. S’kishte pasur nga ta dinte se në të vërtetë, babai paskësh patur të drejtë. Por ai kishte vdekur pa ia sqaruar se “dikuri” i tij i famshëm i referohej një pike të papërcaktuar në kohë, si përshembull, pas vdekjes. Çështja ishte se tani për tani ai ndodhej në një vend të errët, që qelbej erë fekalesh dhe ku të mbyste tymi, nga ku dukej e vështirë të shijoheshin frytet e punës së palodhur dhe besimit të paepur. Shtëllungat e tymit e bënë të kollitej, duke ia rikthyer therjen e hershme në mushkëri. Tani po ndihej tamam vetvetja. E megjithatë, emrin e vet s’e kujtonte që s’e kujtonte dot.

– Arbër! – thërriti, duke dëgjuar këtë herë t’i dilte një zë i mekur prej plaku.

Askush s’iu përgjigj. E thërriti dy-tri herë të tjera vetëm me emër, por mbeti përsëri pa përgjigje.

-Arbër Mili! – thirri pastaj, duke u munduar ta trashte zërin sa më shumë.

Si ishte e mundur që emri i tij i kujtohej, kurse i veti jo?!

Dëgjoi zhurmë hapash dhe tringëllima metalesh. Silueta e dobët, por e drejtë, e një burri të veshur me një fustan të bardhë deri në fund të këmbëve, u shfaq në fund të atij që tani i ndriçuar nga një elektrik dore, u dallua se ishte një tunel. Burri mezi i çonte këmbët për të hedhur ndonjë hap, ngaqë në të dyja kyçet i kishin lidhur zinxhirë të trashë ku vareshin pesha sferike që dukej të ishin prej hekuri, të cilat ia godisnin këmbët fort në mënyrë ritmike pas çdo hapi. Kështu, pritja për të parë si dukej fytyra dikur e pashme e Arbër Milit tani që ishte vrarë prej vuajtjeve në ferr qe tepër e gjatë për plakun pa emër. “Shkërdhata, gjithmonë merr kohën e vet!” e shau nëpër dhëmbë.

Për kënaqësinë e plakut, kur Arbri më në fund u afrua, u duk një fytyrë e hequr, e parruar, me thinja të zverdhura dhe lëkurën e qafës që varej palë-palë. Flokët dikur të dendur i kishin rënë kudo, përveçse në majë të kokës, ku do qime të dobëta qëndronin përpjetë.

Duke mbledhur forcat e pakta që i kishin mbetur, plaku u ngrit gjithë dhembje për të pritur mikun e vjetër. Arbër Mili ndaloi përballë tij duke dihatur, por nuk e lëshoi për asnjë çast qëndrimin e drejtë të supeve. Shikimi i tij nuk e kishte humbur përflakjen e vet të përhershme. Kur ai ia nguli sytë, plaku pa emër sa s’u drodh.

-Arbër Mili, – përsëriti plaku, me zërin që iu mor.

Arbri buzëqeshi dhe dy gropëzat bënë vend si kahera në faqet tani thanatike. Edhe ashtu siç ishte i plakur, prapë dukej shumë autoritar. Nuk foli. Kjo qe përgjigja më e mirë për armikun e tij të vetëshpallur, që në të vërtetë po përpiqej ta shtynte atë që t’ia shqiptonte emrin e harruar. Kur pa se Arbri e kishte kuptuar lojën e tij, plaku e pati të lehtë ta humbiste kontrollin.

-E ke marrë vesh? Jam bërë i famshëm! – i tha, me zërin që i dridhej nga inati. 

-Edhe unë bashkë me ty, – iu përgjigj Arbër Mili, fare qetësisht.

-Por jo për të mirë.

-E vërtetë. Megjithatë, nuk po shikoj ende ndonjë shenjë mirënjohjeje.

-Ha-ha-ha, – e përqeshi plaku, – mirënjohje! Patjetër, më falni zotëri, shumë mirënjohje…

Dhe ashtu siç qe, duke bërë kinse po i përulej, u rrek t’i jepte një grusht mu në hundë. E tradhtuan gjunjët e veta. Mezi po qëndronte mbi to dhe, kur i dha trupit përpara, e humbi ekuilibrin. Kujtoi se do të binte, por pa duart e Arbrit ta kapnin për supesh dhe ta ngrinin. Shtangu. Për një çast u ndje falenderues, por falenderimi iu kthye shpejt në inat të shtuar. Si kishte guxuar ta shpëtonte, kur ky ishte përpjekur ta godiste me qëllimin për t’ia thyer turinjtë? Si ishte e mundur që edhe tani, pas kaq shumë vitesh, kur romanet e tij ishin bërë më në fund të njohura për lexuesit kurse emri i Arbrit qe përdhosur, si botuesi dritëshkurtër që nuk kishte pranuar t’ia botonte veprat shkrimtarit të ri të talentuar, ai mbetej akoma njësoj i aftë për ta lënë si guhak? Duhej të qetësohej; urrejtja kishte zakonin e keq që ia turbullonte arsyen.

-Si gjithmonë, shumë ndihmues dhe i sjellshëm, – i tha me ironi.

Arbri e përshëndeti me kokë ironinë e tij. Heshtën. Pas kësaj, Arbri mori një pamje të mendueshme, duke i rrudhur buzët sikur diçka s’po e kuptonte. Por plaku pa emër kishte pikëpyetjet e veta.

-Përse? – i tha.

Arbër Mili psherëtiu, por as këtë herë nuk iu përgjigj. Ua nguli sytë këmbëve të veta, që i ishin bërë gjak nga goditjet e hekurave.

-Nuk ma ke thënë kurrë. Ma thuaj tani. Përse? – këmbënguli.

-Sepse kisha të drejtë.

-Nuk më duket kështu. Madje, do të thoja se nuk ke pasur fare të drejtë. Shiko ku je sot.

-Edhe ti këtu me mua je, por kjo nuk do të thotë gjë.

-Më trego përsenë!

-Nuk është e nevojshme. S’e kuptoj përse je fiksuar me këtë. Njerëzit të lexojnë, të pëlqejnë, fund i lumtur. Pyetja që duhet të më bësh është: përse u bëre i famshëm pikërisht tani?

-Unë e di përse jam bërë i njohur. Kjo është falë fantazisë sime të pazakontë, që ti nuk dite ta vlerësoje. Më trego përse!

Arbër Mili ngriti duart lart, në shenjë dorëzimi.

-Po ja, meqë po këmbëngul kaq shumë saqë erdhe deri këtu poshtë me këmbët e tua, po ta them. I lexova dhe nuk m’u duk se u përshtateshin shijeve të lexuesve asokohe. Asgjë personale me romanet e tua, thjesht nuk m’u duk se do të shiteshin. Dhe jam ende i bindur se nuk kishin për t’u shitur.

-Sa i pafytyrë!

-Mos u keqkupto. Fakti që i lexojnë tani, nuk do të thotë se atëherë do të lexoheshin. Veprat e artit nuk kanë ndonjë vlerë të vetën, vlerën ua japin rrethanat gjatë të cilave dalin në botë. Romanet e tua thjesht nuk ishin për atë kohë…

-Më duket se paskëshin qenë tepër të mira për atë kohë…

-Nuk do të thoja.

-Prapë ti?!

-Nuk është e thënë që koha e tanishme të jetë doemos më e mirë se koha jote. Tani, romanet e tu pëlqehen ngaqë njerëzit janë bërë ca si tepër materialistë dhe romanet e tua u kujtojnë kohët kur mund të besonin tek shpirtërat dhe gjëra të tilla. Jepi ca vite, dhe njerëzit mund të fillojnë t’i urrejnë, t’i djegin dhe në turrën e druve po deshe. Nuk ka asgjë të keqe në gjithë këtë dhe mbi të gjitha, asgjë për t’u marrë kaq seriozisht.

-Oh perëndi!

Me gjunjët dhe krahët që tashmë kishin filluar t’i gufonin nga inflamimi, plakut s’i mbetej asnjë mënyrë tjetër për ta shprehur dufin përveçse t’ia jepte një ulërime me sa kishte në kokë. Ulërima jehoi nëpër tunelin e zbrazët, duke trembur një tufë minjsh që dolën nga strofkulla e tyre duke ia mbathur me vrap andej nga kishte hyrë Arbër Mili. Me një pamje të bezdisur, duke i rrotulluar sytë aq shumë sa desh i ikën mbrapa koke, Arbër Mili s’gjeti ç’të bënte tjetër përveçse të vinte gishtat në veshë.

Fill pas kësaj, u dëgjua gërvima e një mekanizmi që tingëllonte sikur kishte kohë pa u vajisur. Ngritën kokat. Një kabinë e stërmadhe, e mbajtur prej një kablli të trashë metalik, po zbriste drejt tyre me ngecje të shpeshta dhe lëkundje të herëpashershme që e bënin personin brenda saj të këlthiste nga tmerri. Ishte Mamica.

Ministria doli nga kabina e shkrehur, me fundin e shqepur dhe sytë e nxirë nga të qarat, e megjithatë nuk harroi t’i përshëndeste me njëqind dhëmbët e saj që mes errësirës së tymtë të tunelit shndrrinin nga bardhësia si ndonjë gjerdan i yshtur perlash. Pas kësaj, zuri hundën me dorë. Gjithë siklet nga vendi ku ndodhej, i bëri plakut me shenjë që të hynte në kabinë me të. Plaku nuk deshi, por rikthimi i tij në katet e sipërme duhej të ishte me të vërtetë i rëndësishëm për ministren, pasi ajo vendosi të hiqte dorë nga politika e saj e mosprekjes duke e tërhequr plakun me forcë për supi për ta plasur në kabinë. Pastaj u fut edhe vetë duke iu ulur përballë, me këmbët e saj të gjata që e arrinin sediljen e tij, e detyruar të kërrusej sepse ishte më e gjatë se lartësia e kabinës.

-Ma thuaj emrin! – e urdhëroi plaku armikun e tij të betuar, për here të fundit përpara se të largohej. Arbri refuzoi duke tundur kokën.

Mamica e mbylli derën me forcë dhe filluan të ngjiteshin lart me kabinën që lëkundej andej-këtej si lavjerrës. Krejtësisht i shurdhët ndaj klithmave të Mamicës, plaku nuk ia hoqi sytë trupit të dobët të shokut të vjetër, derisa kabina u fut mes mjegullnajës. Dhembjet e gjunjëve, qafës dhe krahëve iu zhdukën menjëherë, për t’ia lënë vendin një boshllëku të pashlyeshëm. Tani që e njihnin të gjithë, ai ishte i vetmi që nuk e dinte emrin e vet.